Kimlerdensin?

Tarih konuşabilmek ve tarih yazabilmek için arşive gereksinim vardır.

 

Kuşkusuz, arşiv belgelerine dayanmadan yazılan tarihe tarih demek olanaksızdır.

 

Belge yoksa tarih de yoktur.

 

Arşiv; geleceğe tarihî, siyasî, sosyal, kültürel, hukukî, idarî, askerî, iktisadî, dinî, ilmî, edebî, estetik, biyografik ve teknik olarak intikal etmiş; yazılmış, çizilmiş, resmedilmiş, görüntülü, sesli veya elektronik ortamlarda üretilmiş belgelerin bulunduğu ortamlardır.

Buradaki belgelere arşiv malzemesi denir.

Dünyanın en kapsamlı arşivlerinden biri de Osmanlı arşividir.

 

Ülkemizde Devlet Arşivlerine bağlı olan Cumhuriyet ve Osmanlı arşivi olmak üzere, Genelkurmay'a bağlı ATASE arşivi, Millî Savunma Bakanlığı arşivi, Dışişleri ve İçişleri Bakanlığı arşivleriyle, Tapu ve Kadastro arşivleri, öte yandan Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu gibi kurumların özel arşivleri bulunmaktadır. Osmanlı esasında, İstanbul'un fethinden sonra evrak arşivlemeye başlamış, modern anlamda düzenli arşiv çalışmaları1845'te başlamıştı.

 

Mustafa Reşid Paşa'nın başlattığı çalışmada, birincil amaç bir arşiv binası kurmaktı, proje 1850 yılında sona erdi ve belge tasnifine başlandı. Bina Sultanahmet'te kuruldu ve adına Hazine-i Evrak denildi.

 

Osmanlı Arşivleri, kuruluştan 1922 yılına kadarki süreci kapsarken, Cumhuriyet Arşivlerinde ise, 1920 yılından itibaren günümüze kadar geçen sürede toplanan belgeler yer almaktadır. Arşivlerde; hatırat, mektup, telgraf, padişah emri, sadrazamların padişaha yaptığı arzlar, Bab-ı Ali'den çıkan evrak, fotoğraflar, eski kitaplar gibi birçok türden belge vardır. Fatih Sultan Mehmet’in fetihten sonra Gayr-i Müslimlere tanıdığı ayrıcalıklara ait fermandan, 1800'lü yıllarda işlenen bir cinayetin araştırılma emrine kadar, birçok farklı konuda belge bulunmaktadır.

 

Osmanlı iyi bir arşivciydi, her şeyi kayıt altına almış, padişahın hangi öğünde ne yediğinden, mutfağa kaç kilo mercimek alındığına kadar her şeyin kaydı tutulmuştur.

 

Hele bir de adına Osmanlıca denen o toplama dili biliyorsanız değmeyin keyfinize.

 

Osmanlı arşivlerinde oymak, aşiret ve cemaat araştırması yapıyorsanız, şanslısınız çünkü yüzlerce hatta binlerce isme rastlarsınız.

 

Kürtleşen Türkler adında bir kitabım var. Yaklaşık 500 sayfalık bu kitabı yazarken onlarca arşiv belgesi taradım ve kitabımda kullandım.

 

Osmanlının sosyolojik yapısını gözler önüne seren bu yapı hakkında hazırlanmış en eski eser, Cevdet Türkay’a ait Başbakanlık Arşiv Belgeleri ’ne Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler adlı eseridir.

 

Bu eserde Osmanlı arşiv belgelerinde adı geçen yüzlerce cemaat, oymak ve aşiret kayıtlıdır. Yaşadıkları yerler, ekrad ya da Türkmen olup olmadıkları ve konak-göçer durumları gibi detay bilgiler de yer alır bu eserde. 230 oymak, 1500 aşiret ve 5 bin 500 cemaatin kayıt altına alındığı bu değerli kaynakta birbirinden ilginç isimlere rastlarsınız.

 

Hoş bu ülkede birbirinden ilginç isim ve soy isimler hep vardı ve var olacak, zaman zaman bunları haberleştirmiştik. Çok da ilgi görürdü bu haberler. Müstehceninden tutun komiğine, insanın ağzını açıkta bırakanına kadar seç beğen al cinsinden isimler.

 

Osmanlı arşivlerini büyük bir özenle tarayarak oymak, cemaat ve aşiretler konusunda yapılan son kapsamlı araştırma ise, Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu tarafından yapılmıştır. Beş cilt olarak yayımlanan bu eserde çok daha detaylı oymak, aşiret ve cemaatlerle ilgili bilgiler yer almaktadır.

 

Osmanlı arşivlerinde kayıt altına alınmış oymak, aşiret ve cemaat adları incelendiğinde birbirinden ilginç, gülümseten ve şaşırtan isimlere rastlıyorsunuz.

 

İşte o isimlerden bazıları;

 

 

OYMAKLAR:

Akü: Rakka, Musul, Kerkük Eyaleti

Abdal kuyumcu: Sivas sancağı

Bahşiş: İçel Sancağı

Ciğersizler: Tarsus Sancağı

Çökelek: Saruhan Sancağı

Döşekhane: Adana Eyaleti

Fitneli Uşakları: Malatya Sancağı

Düdük Velioğulları: Konya, Ankara, Kayseri

Dinciler: Kütahya Sancağı

Gavurkıran: Bozok Sancağı

Oynaşlı: Kütahya Sancağı

Kabasakal: Adana Eyaleti

Koyunoğulları: Harput Eyaleti

Köpekli: Rumeli Vilayeti

Köşne (Mercimek) Perakende: Karaman Eyaleti

Mamoş: Musul Eyaleti

Manda: Adana – İzmir

Pipili: Sivas Sancağı

Şeyh Güm: Van Vilayeti

Tanrıdağı Yörükleri: Rize ve Karadeniz havalisi

Tiridi: Diyarbekir, Van, Bitlis Vilayeti

Terane: Kırım (Çerkes taifesinden)

Yumuşak: Kocaeli Sancağı

 

 

CEMAATLER:

Adala Harmandalısı: Saruhan Sancağı

Alacadinli: İçel, Teke, Alaiye Sancakları

Alkış: Niğde Sancağı

Alnıkesik: Çerkes taifesinden

Emmiler: Kayseri Sancağı

Annalar: Edirne Paşa Sancağı

Aşağı Karıştıran: Vize Sancağı

Avra Mari: Musul Vilayeti

Avretli: Maraş Sancağı

Ayşe Oğlanları: Maraş Sancağı

Baluk Kumikre: Kırşehir – Bozok Sancağı

Basuroğlu: Paşa Sancağı

Başımkızdı: Niğde ve Aydın Sancağı

Bebe/Bebeli: Adana Sancağı

Besilioğlu: Hamideli Sancağı

Beynamazlı: Maraş Sancağı

Bıyıklı Osman: Paşa Sancağı

Bodur Muharrem: İskenderiye Sancağı

Boyundurukkıran: Malatya Sancağı

Böğrüdelik: Tarsus Sancağı

Böğüren Hoca: Niğde Sancağı

Burunkesen: Maraş Sancağı

Burnu Pembeli: Paşa Sancağı

Burunsuz: Edirne Vilayeti

Büyükburun Viranı: Adana Sancağı

Büyük Önlü: Paşa Sancağı

Camuş: Maraş Sancağı

Cancıklı: Adana Sancağı

Ciğersizler:Tarsus Sancağı

Çaktı: Ayıntab Sancağı

Çalıoba Maa Tuluklar: Hüdavendigar Sancağı

Çarığıkuru: Hüdavendigar Sancağı

Dana: Kocaeli Sancağı

Defterdar: Paşa Sancağı

Değnekçiler: Paşa Sancağı

Diğer Başıbüyüklü: Maraş Sancağı

Dinli: Maraş Sancağı

Dıragonlu: Karaman Eyaleti

Tırık (Dırık) Obası: Vize Sancağı

Domalan: Alaiye Sancağı

Donlu: Ergani Kazası

Dukanlı Maşatobası: Nizip Sancağı

Düdük: Maraş Sancağı

Düldülbüksüzü: Maraş Sancağı

Dünbüllü: Kilis Sancağı

Esterli: Diyarbakır Sancağı

Eşekli: Bozok ve Maraş Sancağı

Evladı Bacı: Kayseri Sancağı

Evladı Erik: Bozok ve Maraş Sancağı

Firenkli: Adana – Maraş Sancağı

GılmanlıGılmanlar: Kütahya Sancağı

Hayathatun: Tarsus Sancağı

Haydi: Ekrad Taifesinden

Huri Celladlar: Karahisar Sancağı

Hüsrem Mirim: Bozok ve Maraş Sancağı

İnce Bacak: Teke ve Hamid Sancağı

İnce veled: Rakka, Bozok, Sivas Sancağı

İsa: Paşa Sancağı

Kabakulak: Niğbolu Sancağı

Kafir: Malatya Sancağı

Kafirhacı: Paşa Sancağı

Karaboynuzlar: Alaiye Sancağı

Karaböcüklü: İçel Sancağı

Karacataravason: Maraş Sancağı

Karadonlu: Karahisar Sancağı

Karıcık: Malatya Sancağı

Karışlıyan: Adana – Tarsus Sancağı

Kıldonlu Karasi Sancağı

Kırantalı: Kırşehir, Sivas, Diyarbekir Sancağı

Köpekli Avşarı: Sivas Sancağı

Kuduzlar: Karaman Eyaleti

Kurddomuzu: Tarsus Sancağı

Küçük Sermayeli: Karahisar Sancağı

Lulu: Maraş Sancağı

Malaklar: İçel Sancağı

Man: Erzurum Sancağı

Mehdi: Boyabad Sancağı

Osman Bölükbaşı: Rakka, Aydın, Ankara Sancağı

Oynadan: Maraş Sancağı

Otsokan obası: Çirmen Sancağı

Öküz baba: Uşak Kazası

Pir Sultan: Halep Kazası

Sakalkoyan: Konya Sancağı

Sakalı Alma: Adana – Tarsus Sancakları

Selavatlı: Aydın Sancağı

Siroz: Aydın Sancağı

Sokuşlu: Maraş Sancağı

Sürahi: Diyarbekir Eyaleti

Tarhanacıbölüğü: Paşa Sancağı

Ufakeşekli: Kırşehir Sancağı

Varyemez: Erzurum Sancağı

 

 

Yorum Yaz
  • UYARI: Konuyla ilgisi bulunmayan, hakaret içeren cümleler veya imalar, inançlara saldırı, şiddete teşvik yorumları onaylanmamaktadır.