Erzurum Bar ve adam!

Herhangi bir barı iyi oynayan olarak ün yapmış isimler vardı.

Mobilyacı Muhlis (Gedikli) Başbarı en iyi oynayanlardandı. Hatta bugün bile onun çökmeye giderken yaptığı koşmayı anlatanlar var. ’Ayağını burada vurdu mu ta ötede çökerdi’ ’derler. Tabii şimdiki gibi 10-12 metre kareye mahkûm bir alanda değil.

Köroğlu barını Tapucu Yaşar (Güngörmüş), Çöğenderli Emin (Bilgin) ikilisi en iyi oynardı. Onları izlemeye gelen özel seyircileri vardı. (Kılıçları Ağır Bakım Tamir Fabrikasında özel çelikten yaptırırlardı. Diğer kılıçlar ya eğilirdi ya da kırılırdı.) Kılıç şakırtıları ve kıvılcımları deriz ya işte onu yaşatırlardı.

Lütfü Çavuş (Aladağ) Koçeri barını en iyi oynayan ve yakıştıran olarak ünlenmişti.

En iyi Barbaşı Sedat Gezmişti… Duruşu, yürüyüşü bir başkaydı.

Daldalan, Çingenler, Karabet, Hesiko ve Felek barlarını sadece Lolo Ömer (Göçmenli) oynardı. Eğer bu barlar şimdi yaşıyorsa önce Ömer Göçmenli, sonra da onun öğrencisi Ahmet Korucu sayesindedir. Yoksa bilinen bar sayısı 16 da kalmıştı.

Bunlardan ayrı olarak:

Çerkez Barını Şıh Köylü İbo, Kanlı Kıyam,

Karabağ Barını Mördürüklü Selami (Pevizoğlu), Çiftlikli Aba Müslim,

Durna Barını Kevahorlu Lütfü Emmi (Dikici) çok güzel oynardı.

Kevahorlu Lütfü Emmi ile benim ayrı bir muhabbetim vardı. Erzurum barlarının hepsini düğünlerde ıslık çalarak oynadığını duymuştum. Köydeki Biçki-Nakış kursu sergisinde aklıma geldi. Çağırttım. Okula geldi. Barlar üzerine uzun uzun sohbet ettik. Şehire geldiğinde yanıma gelmesini söyledim. O da her Erzurum’a geldiğinde bana uğrardı. Bazen de bir bakraç yoğurt getirirdi. Ertesi hafta geldiğinde bende o yoğurt kabına çay, şeker veya meyve doldurarak geri verirdim.

Sonradan Zinnur Gerek hocamız İTÜ Konservatuarı’nı bitirirken hazırlayacağı tez için Kevahor köyüne gittik. Lütfü Emmi bildiği bütün oyunları oynadı ve videoya çektik oyunların hepsini Zinnur Hoca Halk Eğitiminde oynanan oyunlarla karşılaştıracaktı.

Rahmetli Enver Gümüş İle Sinan Dumlu arasında mangal üzerindeki şakalaşma halen hafızalardadır. Bu vesileyle Enver Gümüş ve Ahmet Korucu’ya da rahmetler diliyorum.

Çerkez, Karabağ ve Durna barı gibi barları o ustalar oynarken gördük. Bu barlar özellikle köy düğünlerinde zevkle halen oynanmakta. Bunlardan ayrı ‘’İstanbul Zeybeği’ ’ismindeki bar da oynanmakta. Bunun an yakın ve canlı örneği Zurnacı Şahap’tır.

Benim çocukluğumdan beri Bar diye bildiğimiz bu oyunlar halay, horon veya orta oyunu ise, bir delikanlı çıkar şu, şu nedenlerle bunlar Bar değildir der, ve bizi de ikna ederse minnettar kalırız.

Müzikle figür üst üste oturmuyorsa bunun nedenleri araştırılmalıdır. Ya müzikte yanlışlık vardır ya da figürde. Genelde figürde yanlışlık veya eksiklik olur. Kuşaktan kuşağa aktarılırken değişimler kaçınılmazdır. Yanlış işitme, yanlış anlama, bellek hataları bu konuda önemli rol oynar. Oyuna yeni motifler eklenir veya çıkarılır.

Bunların TRT Repertuarında olmaması TRT’nin ayıbıdır. Erzurum TRT’den Ağa Dede’nin kasetini istedim. Bin dereden su getirdiler. Bilmem hangi daireye mektup yazacakmışım, eğer var ise parasını verilen hesaba yatıracakmışım, sonra kaset bana gelecekmiş.

Ben kuşaktan kuşağa aktarılması niyetiyle bildiklerimi, gördüklerimi yazıyorum. Mektepli değilim. Ama bir eğitimci olarak sahadan geliyorum. Oyunu notaya almak, makamını, usulünü bulmak benim işim değildir, şimdiye kadar da böyle bir tartışmaya hiç girmedim.

Övünülecek bir durumu da burada arz edeyim. Erzurum halkoyunları camialarının Türkiye’ye armağan ettiği Prof. Dr. Ahmet Selim Doğan, Doç. Dr. Zinnur Gerek, Prof. Dr. Metin Özarslan, araştırmacı Müzisyen Zafer Daştan, Erzurum’un gururu olarak bu konudaki çalışmalarını başarıyla sürdürmektedirler. Onlara da bu vesileyle selam ve sevgilerimi sunuyorum.

Eskiler derlerdi: ‘’Şalını bağlayamaz Barcıyım der’’

Şimdide şöyle deniyor:

 ‘’Dört tane Bar oynayan Barcıyım diyor’’

‘’Başbarı çalamaz, Zurnacıyım diyor.’’

‘’İki tane türkü söyleyen, Türkücüyüm diyor.’’

Saygılarımla.