Çeçen Paşanın Erzurum sevdası

Erzurum Post-Atatürk Üniversitesi Türk-Ermeni İlişkileri Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Erol Kürkçüoğlu, Osmanlı Rus harbinde Osmanlı Devletine çok yardımları olan Musa Paşa’nın mezarı başında yaptığı açıklamada, “Erzurum Narmanlı Camisinin bahçesinde bulunuyoruz. Bulunduğumuz mezarlık ise Çeçen Musa Paşa’ya aittir. 1864 yılında Kuzey Kafkasya’da Ruslara karşı verilen bağımsızlık savaşında bulunmuş. 1877-1878 Osmanlı Rus savaşında 3 binden fazla halkı ile birlikte Osmanlı orduları ile birlikte Ruslara karşı amansızca mücadele eder. Kuzey Kafkasya’da büyük mücadele verilir. Bunların en önemlisi Şeyh Şamil’dir. 1864 yılında bağımsızlık mücadelesi verirler fakat savaştan mağlup ayrılırlar. 3 bin kişilik halkı ile Osmanlı Devletine sığınırlar. Padişah önce Tokat çevresinde bir yer verir ve oraya yerleşirler. Daha sonra 1877-1878 Osmanlı Rus savaşı başlayınca Çeçen Musa Paşa askerleri ile birlikte Osmanlı Ordusuna katılır. 1889 yılında Erzurum’a gelir ve Erzurum’da vefat eder” dedi.

Ruslara karşı verilen bağımsızlık savaşlarında Çeçenlerin soykırıma uğradıklarını dile getiren Prof. Dr. Erol Kürkçüoğlu, “Musa Paşa 3 binden fazla yakını ile birlikte Ruslardan kaçmak için Osmanlının egemenliğine girerler. Bu mezarlık Erzurumlular açısından son derece önemli bir şahsiyettir. Kuzey Kafkasya sıcak bir bölge, burada savaş hiçbir zaman eksik olmamıştır. Ruslar parçala böl yok et politikası ile bunları yıldırmıştır ve topraklarından gitmelerine sebep olmuştur. Kuzey Kafkasya olmak üzere 17 kavim bulunmaktadır. 17 kavim her zaman birlikte oldukları zaman güçlü olduklarını bilen Ruslar onları her zaman bölmeye çalışmıştır. Ruslar Çeçenlere karşı savaş verirken Ermenilerde Ruslara karşı bir olup Çeçenlere ihanet etmişlerdir. Ermeniler her zaman ihanetlerini sürdürmüşlerdir. Ruslar halen daha Kuzey Kafkasya üzerinden Anadolu’ya ve Doğu Akdeniz’e inme çabasını sürdürürler. 1864 yılından günümüze 2021 yılını baz alırsak 157 yıldır bağımsızlık savaşı verirler.

Tarihçi olarak Musa Paşa’ya saygı duyuyorum. Musa Paşa’nın mezarı halen daha Erzurum Narmanlı camisinin bahçesinde bulunmaktadır. Soyadı kanunu ile Musa Paşa Musa Kundukov ismini alır” diye konuştu.

Musa Kundukov Paşa kimdir?

Musa Paşa Kafkas ailenin çocuğu olarak 1818’de dünyaya gelmiştir. Kardeşlerinden Hasbulat Bey, Şeyh Şamil’in hizmetine girmiş ve Müridizm hareketine önemli katkılar yapmıştır. Musa Paşa, askerliğinin bir bölümünü 1837-1865 yılları arasında Çarlık Rusya’sında geçirmiş bu aşamada generalliğe kadar yükselmiştir.

1866’da Büyük Kafkas veya Çeçen Asetin göçünü gerçekleştirmiş, daha sonra da Osmanlı hizmetine girmiştir, vefatına kadar da Osmanlı subayı olarak hizmet etmiştir.

1866’da Padişah, Musa’ya Mirlivalık yani “Paşa” unvanı vermiştir. Musa Paşa, Osmanlı Ordusu’nun en önemli askeri merkezlerinden bir yer olan Erzurum’a gelir, hatta ağabeyi Hasbulat Bey burada vefat etmişti. 1877-1878 Osmanlı Rus harbinde Musa Paşa Erzurum’daki IV. Orduda görev alır ve Ruslarla ilgili bilgi ve tecrübelerini Osmanlı hizmetindeyken beraberindekilerle paylaşır.

Erzurum ve çevresindeki tabyalarda Ruslarla yapılan çarpışmalarda etkin olarak görev yapmıştır. Musa Paşa Ruslarla yapılan barış görüşmelerinde de Rusça bilgisinden de istifade edilerek önemli roller ifa eder. Kubatı Hanım ile evlenmiş, Arslan ve Bekir Sami adlı iki evladı olmuştur. 1888-1889’da Erzurum’da vefat etmiştir. Mezarı halen daha Erzurum Narmanlı camisinin bahçesinde bulunmaktadır.